5 NGUYÊN NHÂN GÂY ĐỤC CƠ Ở TÔM VÀ CÁCH PHÒNG TRÁNH HIỆU QUẢ

Bệnh đục cơ ở tôm là một trong những bệnh nguy hiểm và phổ biến trong nuôi trồng thủy sản. Việc nắm rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các dấu hiệu và có biện pháp quản lý phù hợp là yếu tố quan trọng để hạn chế thiệt hại. Dựa trên kinh nghiệm thực tế tại nhiều vùng nuôi, FiveAqua (Fivevet for Aqua) xin chia sẻ những thông tin hữu ích giúp bà con hiểu rõ hơn về bệnh đục cơ và cách phòng tránh hiệu quả.

1. Bệnh đục cơ ở tôm
Bệnh đục cơ ở tôm là một trong những hiện tượng thường gặp trong quá trình nuôi, đặc biệt từ giai đoạn tôm còn nhỏ khoảng 10 ngày tuổi cho đến khi trưởng thành. Khi mắc bệnh, phần mô cơ chạy dọc theo cơ thể tôm dần chuyển sang màu trắng đục, mất đi vẻ trong suốt tự nhiên. Nhiều trường hợp còn xuất hiện hiện tượng cong thân, khiến tôm khó vận động bình thường và chết dần sau một thời gian do không thể duỗi thẳng cơ thể.
Điểm đáng chú ý là bệnh đục cơ không phải lúc nào cũng bùng phát thành dịch chết hàng loạt như bệnh đốm trắng hay hoại tử gan tụy, nhưng lại gây thiệt hại âm thầm và kéo dài. Tôm chết rải rác theo ngày, tỷ lệ hao hụt tăng dần khiến người nuôi khó kiểm soát và khó phát hiện sớm nếu không quan sát kỹ. Hậu quả là năng suất giảm rõ rệt, chi phí nuôi tăng cao trong khi giá trị thương phẩm của tôm cũng bị ảnh hưởng do màu cơ không đạt yêu cầu thị trường.
Ngoài ra, bệnh còn làm tôm giảm sức ăn, chậm lớn và dễ mắc thêm các bệnh cơ hội khác do sức đề kháng suy yếu. Vì vậy, bệnh đục cơ được coi là một trong những nguyên nhân gây thất bại thầm lặng trong nhiều vụ nuôi, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế của người nuôi trồng thủy sản.
2. Nguyên nhân gây đục cơ ở tôm
2.1. Nguyên nhân do virus
Một trong những nguyên nhân nghiêm trọng nhất gây bệnh đục cơ ở tôm là do virus IMNV (Infectious Myonecrosis Virus) hoặc ký sinh trùng EHP (Enterocytozoon hepatopenaei). Khi tôm bị nhiễm, các vùng cơ ở phần đuôi bắt đầu chuyển sang trắng đục rồi lan dần ra khắp cơ thể.
Tỷ lệ chết có thể rất cao, từ 40 – 60% số lượng tôm trong ao. Điểm nguy hiểm là hiện nay chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu, do đó người nuôi chỉ có thể áp dụng biện pháp phòng bệnh tổng hợp. 
2.2. Yếu tố nhiệt độ
Tôm rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ. Khi bà con dùng vó, nhấc nhá hoặc chài tôm vào lúc trời nắng nóng, tôm dễ bị sốc nhiệt, dẫn đến hiện tượng cong thân, cơ trắng đục, thậm chí nhiều con chết ngay sau đó.
Ngoài ra, việc tắt - bật quạt khí đột ngột cũng khiến tôm hoảng loạn, nhảy lên mặt nước, gây cong thân và xuất hiện hiện tượng đục cơ.
2.3. Chuyển ao gây sốc
Trong quá trình thu tỉa, kéo lưới hoặc di chuyển tôm sang ao mới, nhiều con bị sốc cơ học dẫn đến cơ thể chuyển sang màu trắng đục hoặc pha thêm màu cam, đỏ hồng.
 Những con bị nặng thường chết nhanh chóng, trong khi những con nhẹ có thể hồi phục nhưng mất nhiều ngày mới trở lại bình thường.
2.4. Hàm lượng oxy thấp
Thiếu oxy hòa tan là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến tôm bị stress và xuất hiện tình trạng đục cơ. Điều này thường xảy ra khi ao nuôi không lắp đủ số lượng quạt khí phù hợp với mật độ tôm hoặc khi lượng hữu cơ, tảo trong ao phát triển quá mức và tiêu thụ nhiều oxy.
Vào những ngày âm u, mưa nhiều, tảo không quang hợp được, lượng oxy giảm mạnh. Khi oxy hòa tan xuống dưới 2 mg/l, tôm thường nổi đầu, cơ thể mờ đục và dễ chết sau khi lột xác.
2.5. Thiếu khoáng chất
Tôm thiếu các khoáng chất thiết yếu như Ca, Mg, P, Mn sẽ không đủ điều kiện để hình thành sắc tố cơ bình thường, từ đó xuất hiện hiện tượng cơ trắng đục, thân cong và không duỗi thẳng.

3. Cách phòng và xử lý khi tôm bị đục cơ
3.1. Phòng bệnh đục cơ ở tôm
Phòng bệnh luôn là giải pháp hiệu quả và tiết kiệm hơn so với chữa bệnh. Để hạn chế tối đa hiện tượng đục cơ, người nuôi cần chú ý:
- Quản lý môi trường ao ổn định: Duy trì nhiệt độ, độ mặn, pH và oxy hòa tan trong ngưỡng thích hợp. Đặc biệt, oxy hòa tan nên duy trì ≥ 5 mg/l để tôm hô hấp và phát triển tốt.
- Hạn chế các tác nhân gây sốc: Tránh kéo lưới, vận chuyển hoặc kiểm tra tôm vào thời điểm nắng nóng. Khi thao tác, cần nhẹ nhàng, tránh làm tôm hoảng loạn.
- Bổ sung dinh dưỡng cần thiết: Bổ sung khoáng chất, vitamin (nhất là vitamin C và E) cũng như men tiêu hóa để nâng cao sức đề kháng.
- Theo dõi thường xuyên: Quan sát hoạt động, màu sắc cơ thể và sức ăn của tôm hằng ngày để kịp thời phát hiện bất thường.
- Để kiểm soát tốt bệnh đục cơ, bà con có thể tham khảo một số sản phẩm từ FiveAqua. Khi tôm dễ nhiễm virus như IMNV hay EHP, việc bổ sung B.Comlex K&C kết hợp Beta-Glucan C sẽ tăng cường sức đề kháng, hạn chế nguy cơ bùng phát. Trong trường hợp tôm bị sốc nhiệt, sốc khi chuyển ao hay thiếu oxy, Stress C là lựa chọn hiệu quả để giảm stress và ổn định sức khỏe. Bên cạnh đó, Superal hoặc Mineral Super cung cấp đầy đủ khoáng chất thiết yếu (Ca, Mg, P, Mn), giúp cơ tôm phát triển bình thường, hạn chế cong thân và hiện tượng cơ trắng đục. 

3.2. Xử lý khi tôm bị đục cơ
- Khi phát hiện tôm xuất hiện dấu hiệu đục cơ, người nuôi nên:
- Kiểm tra ngay các yếu tố môi trường (nhiệt độ, pH, oxy hòa tan) và điều chỉnh kịp thời.
- Tăng cường sục khí, ổn định các thông số môi trường để giảm stress cho tôm.
- Giảm lượng thức ăn trong vài ngày để tránh gây áp lực lên cơ thể tôm.
- Bổ sung khoáng chất và vitamin C liều cao nhằm hỗ trợ hồi phục.
- Loại bỏ những con tôm chết, tôm yếu ra khỏi ao để hạn chế lây lan thêm các tác nhân cơ hội.
4. Kết luận
Bệnh đục cơ ở tôm tuy không bùng phát thành dịch lây lan nhanh như một số bệnh nguy hiểm khác, nhưng lại gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tỷ lệ sống và chất lượng thương phẩm của tôm. Khi tôm bị đục cơ, thiệt hại không chỉ đến từ tỷ lệ hao hụt mà còn từ việc giảm giá trị sản phẩm, khiến hiệu quả kinh tế sụt giảm đáng kể.
Việc nắm rõ các nguyên nhân gây bệnh, nhận biết sớm dấu hiệu và áp dụng những biện pháp phòng ngừa, xử lý kịp thời sẽ giúp bà con giảm thiểu rủi ro, bảo vệ đàn tôm và nâng cao hiệu quả nuôi trồng. Chủ động phòng bệnh ngay từ đầu vụ nuôi luôn là chìa khóa để hướng tới một mùa vụ thành công, ổn định và bền vững.

Câu hỏi thường gặp:
1. Bệnh đục cơ ở tôm là gì?
Là tình trạng cơ tôm chuyển sang màu trắng đục, thường kèm cong thân, giảm vận động, ăn kém và chết rải rác kéo dài.
2. Đục cơ có gây chết hàng loạt như bệnh đốm trắng không?
Không. Tôm thường chết rải rác theo ngày, khó phát hiện sớm nhưng gây hao hụt kéo dài và giảm giá trị thương phẩm.
3. Làm thế nào để phòng bệnh đục cơ?
Quản lý môi trường ao ổn định, duy trì oxy hòa tan ≥ 5 mg/l, hạn chế sốc khi thao tác, bổ sung vitamin và khoáng chất, theo dõi sức ăn và màu cơ tôm hằng ngày.
4. Bệnh đục cơ thường xuất hiện ở giai đoạn nào của tôm?
Thường gặp từ giai đoạn tôm 10 ngày tuổi cho đến khi trưởng thành, đặc biệt dễ thấy khi tôm bị sốc môi trường hoặc sức đề kháng yếu.
5. Nguyên nhân chính gây bệnh đục cơ là gì?
Có 5 nhóm nguyên nhân: virus/ ký sinh trùng (IMNV, EHP), sốc nhiệt độ, sốc khi chuyển ao, thiếu oxy hòa tan, thiếu khoáng chất.
Xem thêm:
- BỆNH HOẠI TỬ CƠ TRÊN TÔM
- BỆNH EHP TRÊN TÔM