Khi vật nuôi bị viêm, đau hoặc sốt, đặc biệt sau phẫu thuật hay nhiễm trùng, việc sử dụng đúng loại thuốc là yếu tố quan trọng giúp phục hồi nhanh. Trong thú y hiện đại, NSAIDs (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs) đang được tin dùng rộng rãi nhờ tác dụng giảm đau, hạ sốt, kiểm soát viêm hiệu quả mà không ức chế miễn dịch như corticosteroid. Tuy nhiên, không phải NSAIDs nào cũng phù hợp với tất cả loài vật, đặc biệt là thú non, mang thai hoặc động vật lấy sữa. Với danh mục sản phẩm đa dạng, cách sử dụng linh hoạt và độ an toàn được kiểm chứng khi tuân thủ đúng phác đồ, thương hiệu
Fivevet đang là lựa chọn hàng đầu cho bác sĩ thú y và người chăn nuôi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế, phân loại và cách sử dụng nhóm thuốc này một cách hiệu quả và an toàn trong chăm sóc sức khỏe vật nuôi.
NSAIDS là gì? Cách dùng thuốc NSAIDS trong thú y hiệu quả và an toàn
I. Đặc điểm chung nhóm NSAIDs trong thú y
NSAIDs là viết tắt của
Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs - tức là
thuốc kháng viêm không steroid. Nhóm thuốc này gồm các chất có tác dụng giảm đau, hạ sốt, chống viêm ở mức độ khác nhau và không có cấu trúc steroid.
Hầu hết các NSAIDs liên kết mạnh với protein huyết tương (>97%). Trong tình trạng viêm, hiện tượng thoát mạch protein xảy ra, khiến cho thuốc có xu hướng tập trung nhiều hơn tại các mô viêm, từ đó tăng cường hiệu quả điều trị tại vị trí tổn thương.
II. Cơ chế tác dụng của NSAIDs trong cơ thể vật nuôi
Cơ chế chung của NSAIDs là làm giảm tổng hợp các chất thuộc nhóm Prostaglandin - chất trung gian hóa học gây viêm, đau, sốt.
2.1. Cơ chế chống viêm
Cơ chế chống viêm và tác dụng phụ của nhóm thuốc NSAIDs
Khi tế bào bị tổn thương (viêm, chấn thương,…), Phospholipase A
2 sẽ hoạt hóa, giải phóng acid arachidonic từ màng tế bào. NSAIDs ức chế enzyme COX (Cyclo-oxygenase), ngăn chặn acid arachidonic chuyển thành Prostaglandin gây viêm, nên có tác dụng chống viêm.
Enzyme COX có 2 loại COX-1 và COX-2. Enzyme COX-1 có ở hầu hết các mô và đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng bình thường, như bảo vệ niêm mạc dạ dày, điều hòa chức năng thận và đông máu. Enzyme COX-2 thường chỉ xuất hiện với số lượng lớn khi có viêm, chấn thương hoặc nhiễm trùng, chịu trách nhiệm chính trong việc tổng hợp Prostaglandin gây đau, sốt và sưng viêm. Do đó, các thuốc ức chế không chọn lọc (ức chế cả COX-1 và COX-2) có thể gây tác dụng phụ như loét dạ dày, rối loạn đông máu, suy thận. Còn các thuốc ức chế chọn lọc COX-2 sẽ ít gây tác dụng phụ trên tuy nhiên vẫn có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
2.2. Cơ chế giảm đau
Cơ chế giảm đau của NSAIDs
Khi mô bị tổn thương (va đập, viêm, chấn thương…), nó sẽ giải phóng ra các yếu tố hoạt hóa. NSAIDs ức chế tổng hợp Prostaglandin, từ đó làm giảm kích hoạt sợi thần kinh cảm giác đau. Nhờ vậy, giảm truyền tín hiệu thần kinh lên tủy sống và cảm giác đau của cơ thể cũng được giảm đi rõ rệt.
2.3. Cơ chế hạ sốt
Cơ chế hạ sốt của NSAIDs
Khi có tác nhân như vi khuẩn hay mô hoại tử, sẽ sinh ra chất gây sốt ngoại sinh, những chất này kích hoạt đại thực bào phóng thích chất gây sốt nội sinh (interleukin…), làm kích thích sản xuất prostaglandin E₂ (PGE₂) ở trung tâm điều nhiệt tại vùng dưới đồi; từ đó gây mất cân bằng nhiệt (tăng sinh nhiệt, giảm thải nhiệt), dẫn đến tình trạng sốt. NSAIDs ức chế tạo thành PGE
2 nên có tác dụng hạ sốt.
III. Phân loại NSAIDs
NSAIDs thường được phân loại dựa trên mức độ chọn lọc COX – enzyme Cyclo-oxygenase.
Phân loại NSAIDs
IV. Các loại thuốc NSAIDs phổ biến hiện nay
Hiện nay, các NSAIDs được sử dụng phổ biến trong điều trị giảm đau, hạ sốt, chống viêm trên thú y như: Flunixin, Ketoprofen, Meloxicam, Analgin,…; ngoài ra Paracetamol không phải là một Nsaids nhưng cũng có tác dụng hạ sốt, giảm đau và cũng được sử dụng rộng rãi.
4.1. Tofenamic acid
Tolfenamic acid là NSAIDs, hấp thu tốt qua đường uống, ít ảnh hưởng bởi thức ăn, tác dụng kéo dài 24-36 giờ. Nó có thể sử dụng trong thời kỳ mang thai và cho con bú.
Tolfenamic acid được sử dụng điều trị sốt, đau sau phẫu thuật và các tình trạng viêm cấp tính và mãn tính ở mèo, chó, gia súc và lợn.
4.2. Diclofenac
Diclofenac (dạng dược dụng: Diclofenac natri) là NSAIDs tương đối chọn lọc trên COX-2, có tác dụng giảm đau, chống viêm tốt và giảm tác dụng phụ trên dạ dày, thận.
Thuốc hấp thu nhanh chóng và hoàn toàn sau khi tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch. Tỉ lệ liên kết với Protein huyết tương rất cao (99,7%).
Diclofenac không dùng cho động vật mang thai đặc biệt trong 3 tháng cuối (gây sẩy thai, quái thai); không được phép dùng cho bò đang lấy sữa. Thêm vào đó, thuốc cũng không nên dùng trên gia cầm do gây tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng.
Các loại thuốc NSAIDs phổ biến hiện nay
4.3. Ketoprofen
Ketoprofen là NSAIDs có tác dụng giảm đau, hạ sốt, chống viêm rất mạnh trong các bệnh hô hấp, viêm phổi cấp tính, viêm vú, viêm tử cung, mất sữa, viêm vú bò sữa, viêm khớp, thối móng, đau cơ, chứng đau bụng ở ngựa, giảm đau sau phẫu thuật. Nó ức chế mạnh cả 2 loại enzyme COX-1 và COX-2.
Thuốc hấp thu nhanh chóng và gần như hoàn toàn qua đường uống, tiêm (IM, IV, SC). Đặc biệt, nó khuếch tán vào hoạt dịch và tồn tại kéo dài tại đó với nồng độ cao hơn nồng độ huyết thanh sau 4 giờ.
Ketoprofen dùng được trên bò cái đang mang thai. Tuy nhiên, đối với lợn nái và ngựa cái cần cân nhắc lợi ích và rủi ro khi dùng.
4.4. Flunixin
Flunixin (dạng dược dụng là Flunixin meglumine) có tác dụng đặc biệt tốt đối với việc giảm đau, hạ sốt, chống viêm trên gia súc, lợn và ngựa. Thuốc tác dụng hiệu quả trong các bệnh liên quan đến cơ trơn, nội tạng, đặc biệt là phổi.
Flunixin được hấp thu rất nhanh ở đường uống, thời gian bán thải ngắn (2-3 giờ). Thuốc dùng được cho gia súc mang thai và cho con bú; không dùng cho ngựa cái và lợn nái mang thai.
4.5. Meloxicam
Meloxicam ức chế tương đối chọn lọc COX-2, do đó giảm tác dụng phụ gây loét đường tiêu hóa. Ngoài ra thuốc còn ức chế kết tập tiểu cầu (mức độ nhỏ) và chống nội độc tố
E. coli. Thuốc có sinh khả dụng đường uống cao, có thời gian tác dụng dài so với các NSAID khác.
Meloxicam không dùng cho động vật suy giảm chức năng gan, thận, tim hoặc mất nước nghiêm trọng do tăng nguy cơ nhiễm độc thận; không dùng để điều trị tiêu chảy cho gia súc dưới 1 tuần tuổi, lợn dưới 2 ngày tuổi, ngựa dưới 6 tuần tuổi. Thuốc có thể dùng được cho lợn và gia súc mang thai, cho con bú nhưng không dùng trên ngựa; không dùng cho bò sữa sản xuất sữa cho người kể cả bò sữa trong giai đoạn cạn sữa.
Các loại thuốc NSAIDs phổ biến hiện nay
4.6. Analgin
Analgin (Metamizole) có tác dụng giảm đau và hạ sốt rõ rệt, nhưng chỉ có tác dụng kháng viêm yếu. Ngoài tác dụng giảm đau do viêm, thuốc còn rất hiệu quả trong giảm đau quặn do co thắt cơ trơn nội tạng.
Analgin an toàn sử dụng trong thời kỳ mang thai và cho con bú.
Ngoài sản phẩm kết hợp Analgin và vitamin C, Fivevet còn có
Five-Medemin. Sản phẩm là sự kết hợp của Analgin, Dexamethasone, Bromhexin và Acetyl Methionin có tác dụng: giảm đau, hạ sốt, chống viêm, long đờm, giải độc gan. Sản phẩm có thể phối hợp với nhiều loại kháng sinh của Fivevet (
Five-Myco Pro,
Five-Tulacin,
Five-Doflo@LA,
Ceta-gen couple,
Five-Cefquinome,…)
4.7. Paracetamol
Paracetamol không được xếp vào nhóm NSAIDs bởi nó chỉ có tác dụng giảm đau và hạ sốt, mà không có tác dụng chống viêm. Cơ chế tác dụng của nó chưa được xác định rõ nhưng giả thuyết được chấp nhận phổ biến nhất là: Hạ sốt bằng cách ức chế tổng hợp Prostaglandin E2 tại vùng dưới đồi. Và giảm đau thông qua ức chế Prostaglandin tại hệ thần kinh trung ương. Do thuốc ít ức chế ở ngoại vi nên hầu như không có tác dụng chống viêm và ít gây tác dụng phụ trên đường tiêu hóa.
Paracetamol hấp thu dễ dàng và gần như hoàn toàn qua đường uống; dùng được cho động vật mang thai và cho con bú. Khi dùng quá liều, thuốc sẽ chuyển hóa thành chất gây độc trên gan. Mèo thiếu enzyme cần thiết để chuyển hóa paracetamol, vì vậy không dùng thuốc này cho mèo. (Việc sử dụng paracetamol ở mèo dù với liều lượng rất nhỏ cũng có thể dẫn đến ngộ độc cấp tính, thậm chí tử vong).
Các loại thuốc NSAIDs phổ biến hiện nay
V. Ứng dụng NSAIDs trong điều trị giảm đau, hạ sốt, chống viêm
Các thuốc NSAIDs của Fivevet đa dạng về dạng bào chế, đường dùng (tiêm, uống); bao gồm:
Five-Tofen@LA,
Five-Gluco.KC namic,
Five-Clofenac,
Five-Ketofen,
Five-Ketofen 1% for pet,
Five-Flunixin,
Five-Mexicam,
Five-Mexicam 0.5% for pet,
Five-Anagin.C,
Five-Para.C,
Five-Medemin,
Five-Parmelox 3in1,…
Dưới đây là bảng gợi ý sử dụng các sản phẩm chứa NSAIDs theo đối tượng và mục đích dùng:
Việc lựa chọn và sử dụng đúng các thuốc NSAIDs trong điều trị cho vật nuôi không chỉ giúp kiểm soát hiệu quả các triệu chứng viêm, đau, sốt mà còn góp phần giảm thiểu biến chứng và nâng cao hiệu quả chăm sóc thú y. Tuy nhiên, mỗi một hoạt chất đều có đặc điểm dược lý riêng, cần được cân nhắc kỹ càng dựa trên loài vật, độ tuổi và tình trạng sinh lý cụ thể. Trong bối cảnh đó, thương hiệu Fivevet, với danh mục sản phẩm đa dạng, đã được kiểm chứng về độ an toàn và hiệu quả, đang trở thành lựa chọn tin cậy, hỗ trợ đắc lực cho bác sĩ thú y và người chăn nuôi trong nhiều tình huống lâm sàng. Để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh rủi ro không mong muốn, việc tham khảo ý kiến chuyên môn trước khi sử dụng luôn là điều cần thiết.
Câu hỏi thường gặp
1. NSAIDs là gì và có tác dụng gì trong thú y?
NSAIDs (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs) là nhóm thuốc kháng viêm không steroid, thường được sử dụng để giảm đau, hạ sốt và chống viêm cho vật nuôi. Khác với steroid, NSAIDs không ức chế hệ miễn dịch nên an toàn hơn khi sử dụng dài ngày.
2. NSAIDs có dùng được cho mọi loài vật không?
Không. Một số NSAIDs không phù hợp với mèo (như Paracetamol), gia cầm (như Diclofenac), hoặc thú mang thai. Việc lựa chọn thuốc cần dựa vào loài vật, độ tuổi, tình trạng bệnh lý và hướng dẫn của bác sĩ thú y.
3. Có thể dùng NSAIDs kết hợp với kháng sinh không?
Có. NSAIDs thường được sử dụng kết hợp với kháng sinh để điều trị viêm và đau do các bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên, cần đảm bảo sự tương thích giữa các hoạt chất và liều lượng phù hợp.
4. Tác dụng phụ phổ biến của NSAIDs là gì?
NSAIDs có thể gây loét dạ dày, tổn thương gan, thận nếu dùng sai liều hoặc kéo dài. Một số loại còn ảnh hưởng đến đông máu hoặc gây rối loạn tiêu hóa.
5. Sản phẩm NSAIDs nào của Fivevet đang được ưa chuộng?
Fivevet cung cấp nhiều dòng NSAIDs như
Five-Flunixin,
Five-Mexicam,
Five-Ketofen,
Five-Para.C,… phù hợp với từng loài vật và mục đích điều trị. Đây là các lựa chọn uy tín được giới thú y tin dùng hiện nay.
Xem thêm:
-
Cơ chế phân bố thuốc vào sữa, bào thai và ứng dụng trong thú y
-
Kháng sinh đồ và giải pháp hạn chế sự kháng thuốc hiệu quả trong thú y
-
Tổng quan về kháng sinh và nguyên tắc phối hợp kháng sinh
024 3376 6868 
info@fivevet.vn 
Đăng nhập 
VN
ENG
