BỆNH PHÂN TRẮNG TRÊN TÔM - NGUYÊN NHÂN, GIẢI PHÁP PHÒNG VÀ ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

Tôm bị phân trắng
 

Bệnh phân trắng ở tôm là tình trạng mà hệ tiêu hóa của tôm bị rối loạn, khiến đường ruột bài tiết ra những đoạn phân màu trắng đục, thường nổi trên mặt nước ao. Đây là biểu hiện cho thấy gan tụy tôm hoặc đường ruột đang gặp vấn đề như nhiễm khuẩn, ký sinh trùng hoặc stress môi trường.
Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiêu hóa và hấp thu thức ăn của tôm, dẫn đến tăng trưởng chậm, tỷ lệ sống thấp và nguy cơ bùng phát dịch bệnh cao hơn.

2. Dấu hiệu nhận biết bệnh phân trắng ở tôm sớm
Để phát hiện bệnh phân trắng ở tôm, người nuôi cần quan sát kỹ cả bên ngoài lẫn bên trong cơ thể tôm:
a) Dấu hiệu bên ngoài
- Xuất hiện những đoạn phân trắng nổi trên mặt nước hoặc dồn vào góc ao, cuối hướng gió.
- Tôm bỏ ăn hoặc ăn rất ít.
- Tôm yếu, nổi đầu vào sáng sớm, di chuyển chậm.
- Có thể thấy màu sắc vỏ ngoài kém tươi sáng, hoạt động kém linh hoạt.
b) Dấu hiệu khi kiểm tra nội tạng
- Gan tụy tôm chuyển màu nhợt, mềm, teo nhỏ hoặc không đầy đặn.
- Ruột tôm không chứa thức ăn hoặc chỉ chứa chất lỏng màu trắng đục.
- Có thể phát hiện ký sinh trùng Gregarine hoặc vi khuẩn Vibrio spp trong mẫu kiểm tra.

Dấu hiệu nhận biết bệnh phân trắng ở tôm

3. Nguyên nhân nào gây ra bệnh phân trắng ở tôm?
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tôm bị phân trắng, nhưng chủ yếu xuất phát từ các yếu tố sau:
a) Do vi khuẩn Vibrio spp
Vi khuẩn Vibrio là một trong những tác nhân phổ biến nhất gây viêm ruột, rối loạn tiêu hóa ở tôm. Các loài như V. parahaemolyticus, V. harveyi, V. alginolyticus… phát triển mạnh trong môi trường ô nhiễm, gây tổn thương niêm mạc ruột và dẫn đến tình trạng phân trắng.
Một số chế phẩm sinh học và sản phẩm chuyên dụng như Five-Virpond (dùng để khử trùng ao) và Five-Envibac (cấy men cải thiện môi trường nước) giúp kiểm soát mật độ vi khuẩn gây bệnh trong môi trường ao nuôi.
b) Ký sinh trùng Gregarine
Ký sinh trùng đơn bào Gregarine sống ký sinh trong lòng ruột tôm, phá hủy tế bào biểu mô ruột, làm giảm khả năng hấp thụ thức ăn và gây ra tình trạng phân trắng kéo dài.
c) Rối loạn tiêu hóa do thức ăn không tiêu hóa hết
Sử dụng thức ăn kém chất lượng, quá hạn hoặc không phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm cũng là nguyên nhân phổ biến. Khi thức ăn không được tiêu hóa triệt để, nó tích tụ trong đường ruột, gây rối loạn chức năng tiêu hóa.
Sử dụng các loại men tiêu hóa hoặc sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa như Five-Berin H.TS giúp tăng cường khả năng hấp thụ thức ăn, ngăn ngừa phân trắng, phân đứt đoạn và hiện tượng đuôi có mủ.
d) Ảnh hưởng từ chất lượng nước ao nuôi
Môi trường nước ao nuôi đóng vai trò then chốt trong sức khỏe của tôm. Nếu không được quản lý tốt, các yếu tố như: Nồng độ oxy hòa tan thấp; mức NH3, H2S cao; độ pH dao động thất thường,... sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh phát triển và làm suy yếu hệ miễn dịch của tôm.
Five-Envibac là lựa chọn tối ưu để xử lý nền đáy ao, phân hủy cặn hữu cơ và ổn định môi trường nước ao nuôi.
e) Stress môi trường ao nuôi
Thay đổi nhiệt độ, độ mặn đột ngột, mưa lớn, bão,... cũng là nguyên nhân khiến tôm bị stress, giảm khả năng miễn dịch và dễ mắc bệnh phân trắng.

4. Cách điều trị bệnh phân trắng ở tôm hiệu quả nhất hiện nay
a) Sử dụng thuốc trị bệnh phân trắng ở tôm được khuyên dùng
Hiện nay, một số loại kháng sinh vẫn được sử dụng để xử lý bệnh phân trắng do vi khuẩn Vibrio, tuy nhiên việc sử dụng cần tuân thủ đúng liều lượng và phác đồ để tránh tồn dư và kháng thuốc.
Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là áp dụng các giải pháp an toàn, bền vững hơn như thảo dược và men vi sinh.
Thay vì dùng kháng sinh, nhiều mô hình nuôi tôm đã chuyển sang dùng Five-Berin H.TS - một dạng kháng sinh thảo dược giúp hỗ trợ tiêu hóa, tăng sức đề kháng và ngăn ngừa các triệu chứng như phân trắng, phân đứt khúc, phân hai màu.
b) Xử lý bệnh phân trắng bằng thảo dược thiên nhiên
Giải pháp này đang được khuyến khích vì tính an toàn và hiệu quả lâu dài. Một số thảo dược phổ biến gồm:
- Chiết xuất Berberin, tỏi: có tính kháng khuẩn tự nhiên.
- Nghệ vàng: hỗ trợ tiêu hóa, chống viêm.
- Chiết xuất tràm trà: kháng khuẩn, cải thiện chức năng gan tụy.
c) Sử dụng chế phẩm sinh học xử lý bệnh phân trắng ở tôm
Chế phẩm sinh học giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, ức chế vi khuẩn có hại và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn, những sản phẩm có  chứa các nhóm vi sinh phổ biến bao gồm:
- Bacillus subtilis
- Lactobacillus
Kết hợp Five-Envibac (men vi sinh cải thiện môi trường nước) và Five-Berin H.TS (kháng sinh thảo dược trộn vào thức ăn) mang lại hiệu quả kép trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh phân trắng.
Giải pháp xử lý bệnh phân trắng không dùng kháng sinh là xu hướng tất yếu trong nuôi trồng thủy sản bền vững.

Sản phẩm phòng trị bệnh phân trắng hiệu quả 

5. Làm sao phòng bệnh phân trắng cho tôm tránh tái phát?
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Một số biện pháp quan trọng:
a) Quản lý chất lượng nước ao nuôi
- Kiểm soát định kỳ các thông số môi trường: pH, DO, NH3, H2S,...
- Duy trì mức oxy hòa tan ≥ 4 mg/L.
- Sử dụng vôi hoặc men vi sinh để ổn định nền đáy ao.
b) Bổ sung chế phẩm sinh học thường xuyên
- Giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Tăng cường khả năng hấp thụ thức ăn và nâng cao sức đề kháng.
c) Chọn thức ăn chất lượng
- Ưu tiên thức ăn chuyên dùng cho từng giai đoạn phát triển.
- Đảm bảo không ôi thiu, không nhiễm nấm mốc.
d) Vệ sinh ao nuôi kỹ lưỡng giữa các vụ
- Tháo cạn nước, phơi đáy, xử lý mầm bệnh trước khi thả giống mới.
- Sau khi phơi đáy, nên dùng Five-Virpond hoặc Five-BKG Aqua để xử lý khuẩn trước khi cấp nước mới.
e) Kiểm tra tôm giống trước khi thả
- Chỉ chọn tôm giống khỏe mạnh, không mang mầm bệnh.
- Tôm giống tốt giúp giảm nguy cơ phát sinh bệnh trong suốt vụ nuôi, nâng cao tỷ lệ sống và năng suất thu hoạch.

Bệnh phân trắng trên tôm là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe đường ruột và gan tụy của tôm đang gặp vấn đề nghiêm trọng. Việc phát hiện sớm và áp dụng đúng giải pháp điều trị không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế cho người nuôi.
Hiện nay, xu hướng sử dụng các sản phẩm từ chế phẩm sinh học và thảo dược thiên nhiên đang được ưu tiên nhờ hiệu quả bền vững, an toàn cho người nuôi và không gây tồn dư trong sản phẩm thủy sản. Đây cũng là bước đi phù hợp với định hướng phát triển ngành thủy sản theo hướng xanh - sạch - bền vững.

Câu hỏi thường gặp
1. Tôm bị bệnh phân trắng có nguy hiểm không?
Có, nếu không xử lý kịp thời sẽ gây suy gan tụy, rối loạn tiêu hóa, chậm lớn và chết hàng loạt.
2. Vi khuẩn gây bệnh phân trắng ở tôm là gì?
Chủ yếu là các chủng Vibrio spp gây viêm ruột cấp tính.
3. Làm sao nhận biết bệnh phân trắng ở tôm sớm?
Nhìn thấy phân trắng nổi trên mặt nước, kiểm tra gan tụy và ruột thấy bất thường.
4. Cách phòng trị bệnh phân trắng ở tôm bằng thảo dược?
Kết hợp thảo dược + men vi sinh + cải thiện môi trường nước.
5. Biện pháp phòng bệnh phân trắng cho ao nuôi tôm?
Kiểm soát chất lượng nước, bổ sung men vi sinh, chọn thức ăn chất lượng.

Xem thêm:
- Men vi sinh trong thủy sản
- Cải tạo và chuẩn bị ao nuôi tôm